همه چیز درباره اسپکتروفوبیا (ترس دیدن خود در آینه)

ترس از ديدن خود در آينه، یا به عبارت دیگر اسپكترو فوبيا یکی از جالب ترین و عجیب ترین ترس های دنیا می باشد که بسیاری از انسان ها در گوشه و کنار دنیا دچار آن هستند. این ترس بی منطق ریشه در یک اختلال روانی داشته و ممکن است پیامدهای مختلفی را برای افراد گرفتار با آن در پی داشته باشد.

این قبیل افراد از آینه و دیدن خود در آن به شدت واهمه دارند و هرگز نمی توانند از آن استفاده نمایند. از آنجایی که استفاده از آینه یک امر بسیار رایجی می باشد و در هر جایی امکان رو به رو شدن برای هر فردی وجود دارد، زندگی فردی و اجتمایی این دسته به شدت تحت تاثیر بیماری آنها قرار گرفته و دچار اختلال می گردد و  پیامدهای بدی را برای آنها به همراه دارد. بنابراین اکیدا توصیه می شود اشخاصی که نشانه های این مشکل روانی را در وجود خود مشاهد می کنند حتما "در جهت درمان آن اقدام نمایند.

سایت دارو و درمان از شما همراهان همیشگی خود دعوت می نماید با صرف اندکی وقت مطالعه مطالب ارائه شده، با فوبیای آینه، علائم و نشانه های آن و همچنین راه های درمان آن آشنا شوید.

فوبیا چیست؟

واکنش به موقعیت های ترسناک و تهدید آمیز، یک امر کاملا" طبیعی و حفاظتی بوده که در وجود هر انسان نهفته است. با توجه به شخصیت و روحیات و همچنین اندازه اعتماد به نفس افراد میزان این ترس متفاوت می باشد. اما بعضی از افراد هنگام رویارویی با برخی موقعیت ها و یا اشیا خطرناک و حتی کاملا" بی خطر دچار ترس و وحشت های بسیار شدیدی می شوند. دامنه این ترس بسیار فراگیر بوده و اختلالات زیادی را در زندگی این قبیل افراد به وجود می آورد، به نحوی که ممکن هست این اشخاص به علت ترس و وحشت بسیار بالا و عدم کنترل خود در هنگام قرار گرفتن در شرایط فوبیا حتی جان خود را از دست بدهند.

فوبیا دارای انواع مختلفی می باشد که بسیاری از آنها جالب و حتی خنده دار هستند، فوبیای آینه که موضوع اصلی بحث ما می باشد نیز یکی از فوبیا های عجیب و جالب بشمار می رود.

بیشتر بخوانید:

رایج ترین فوبياهای جهان

ترس از اجسام بزرگ (مگالوفوبیا)را بشناسیم

اسکوپوفوبیا(ترس از زل زدن) چیست؟

سینو فوبیا یا ترس از سگ را بشناسید

آگورافوبیا یا ترس از شلوغی چیست؟

اسپكترو فوبیا چیست؟

اسپكترو فوبیا یا به بیانی ساده تر وحشت از آینه و دیدن خود در آن نوعی اختلال روانی می باشد که جزء ترس های خاص در دنیا محسوب می شود. افرادی که دچار این بیماری روانی می باشند قادر به دیدن تصویر خود و چیزهایی که در آینه منعکس می شود نیستند.

شایان ذکر است که همه مبتلایان به اسپكترو فوبیا به یک شکل از آینه وحشت ندارند. برخی ممکن است فقط از دیدن تصویر خود در آینه هراس داشته باشند، برخی نیز به طور کلی قدرت رویارویی با آینه و مشاهده هر تصویری را در آن را ندارند.

برخی نیز هنگام دیدن آینه توهم دیدن اشیاء و قدرت های ماورالطبیعه را احساس کرده و به شکل بسیار وحشتناکی دچار ترس و اضطراب می شوند.

شاید ترس از آینه یک ترس جالب و خنده دار به نظر بیاید، اما از نظر روانشناسان این نوع فوبیا یکی از فوبیاهای بسیار جدی و حتی خطرناک می باشد که نیاز بهکنترل و درمان جدی دارد. زیرا این فوبیای خاص، قادر است تمام جنبه های زندگی شخص را تحت تاثیر قرار داده و مختل کند. به همین سبب تمام کارشناسان و متخصصان حوزه روانشناسی توصیه می کنند افرادی که احساس می کنند هنگام رویارویی با آینه دچار حالت های غیر طبیعی و ترس های شدید می شوند و به نوعی علائم اسپكترو فوبیا را در وجود خود مشاهده می نمایند هر چه زودتر جهت درمان خود اقدام کنند. زیرا در صورت درمان نشدن امکان پیشرفت و شدیدتر شدن بیماری بسیار بالا می رود.

اسپكترو فوبیا، با عنوان های آیسوپترو فوبیا و کاتوپترو فوبیا نیز خوانده می شود.

اسپكترو فوبیا یا فوبیای آینه چه علائمی دارد؟

در حال حاضر در سطح دنیا اشخاص زیادی وجود دارند که مبتلا به اسپكترو فوبیا می باشند. اما همه آنها دارای علائم یکسانی نیستند. بنابراین نمیتوان گفت همه آنهایی که دچار بیماری اسپكترو فوبیا هستند علائم مشخص و تعریف شده ای را از خود بروز می دهند.

همچنین فوبیای آینه نیز همانطور که گفتیم در شکل های مختلف بروز پیدا می کند. مثلا" شخصی که فقط از دیدن تصویر خود در آینه وحشت می کند، ممکن است علائم ترس خود را متفاوت تر از فردی که به طور کلی از آینه وحشت دارد نشان دهد. اما در کنار علائم خاص که نسبت به نوع فوبیای آینه و شخصیت افراد متفاوت می باشد، یک سری علائم دیگری وجود دارد که تقریبا" در همه بیماران روانی اسپكترو فوبیا رخ می دهد این علائم شامل موارد زیر هستند.

• ترس و اضطراب بسیار شدید:

این ترس و اضطراب که هنگام مشاهده آینه و بازتاب تصور فرد مبتلا به اسپكترو فوبیا بر او غالب می شود، با حالت هایی همچون تعریق، لرزش شدید، افزایش ضربان قلب و حملات وحشت همراه است.

•  بروز رفتارهای اجتنابی:

این قبیل افراد به دلیل دیدن آینه و روبه رو شدن با تصویر خود، زندگی فردی و اجتماعی خود را بسیار محدود می کنند، و سبب پایین آمدن بسیار کیفیت زندگی آنها شده و از بسیاری امکانات محروم می مانند.

•  کاهش مراودات اجتماعی:

همانطور که در مبحث قبلی نیز اشاره کردیم، آینه هراسی سبب محدود شدن زندگی اجتماعی می شود. زیرا فرد بیمار به این دلیل که با آینه مواجه نشود رفت و آمدهای اجتماعی خود را بسیار کم و محدود می کند. بنابراین از بسیاری اجتماع‌ها و برنامه های اجتماعی محروم خواهد شد.

• افسردگی:

شخص گرفتار به فوبیای آینه به دلیل داشتن زندگی محدود، تکراری و کسل کننده براحتی به دام دیگر مشکلات روانی نظیر افسردگی نیز خواهد افتاد. زیرا در صورتی که بخواهد از زندگی طبیعی و زیبایی آن لذت ببرد ممکن است مدام واهمه دیدن آینه داشته باشد که این امر او را دچار تنش های زیادی همانند ترس و اضطراب شدید می کند، و ترس و اضطراب نیز یکی از زمینه های بروز بیماری های روانی و افسردگی است. اگر هم بخواهد زندگی خود را محدود کند باز هم به علت یکنواخت شدن اوقات خود در معرض افسردگی قرار دارد.

• رساندن آسیب به خود یا دیگران:

اسپكترو فوبیا، برای برخی از مبتلایان یک تجربه بسیار ترسناک است. در واقع هنگام قرار گرفتن در موقعیت مذکور، ترس جوری به شخص غالب می شود که او نمی تواند خوب و بد را از هم تشخیص دهد و تنها به فکر نجات خود از هراسی است که به او غلبه کرده است. به همین دلیل در آن حالت ممکن است دست به کاری زده و به صورت ناخودآگاه به خود و اطرافیانش آسیب برساند.

چه عواملی اشخاص را در معرض ابتلا به اسپكترو فوبیا قرار می دهد؟

ترس های خاص و فوبیایی جزء ترس های اکتسابی بوده و هرگز فردی به صورت مادر زادی به این اختلال مبتلا نمی شود.

اسپكترو فوبیا نیز یک نوع ترس خاص غیر طبیعی است که از این قائده مستثنی نیست. البته باید متذکر شد که یک سری ضعف‌ها که ریشه در ژنتیک اشخاص دارد ممکن است درصد ابتلا به این بیماری را بالا ببرد اما قطع به یقین این بیماری به شکل مادر زادی نیست.

 این مشکل روانی ریشه در اتفاقات و حوادثی دارد که در طول زندگی فرد رخ می دهد و به علت ضعیف بودن آن، قرار گرفتن در معرض برخی حوادث او را مستعد گرفتار شدن با فوبیای آینه می کند.

همچنین تحقیقات نشان داده است، کودکانی که دچار پیش فعالی هستند، بخشی از مغز آنها که وظیفه کنترل احساسات و رفتار آنها را بر عهده دارد، بیش از حد طبیعی فعال است در سنین بزرگسالی بسیار بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به اختلال روانی آینه هراسی قرار دارند.

همچنین برخی کودکان و بزرگسالان ممکن است با قرار گرفتن در شرایط جدید، مانند معیوب شدن یک عضو از بدن و مشاهده آن عضو در آینه،  مستعد ابتلا به فوبیای آینه باشند.

اشخاصی که یک رویداد آسیب زا با آینه را تجربه می کنند و یا صحنه هایی در فیلم ها مشاهده می نمایند که آینه منجر به آسیب افراد می شود، نیز از جمله کسانی هستند که در معرض آینه هراسی قرار دارند.

داشتن اعتماد به نفس ضعیف نیز از جمله مواردی است که می توان آن را در زمره دلایل ابتلا به هراس از آینه دانست.

ترس و اضطراب ناشی از نگاه کردن به آینه گاهی اوقات نشأت گرفته از ترسی عمیق‌تر به نام ناتوان بودن از رو به رو شدن با خویشتن می باشد. در واقع اشخاصی که دارای اعتماد به نفس ضعیفی هستند به دلیل ترس از مشاهده ضعف و کاستی های خود جرأت نگاه کردن به خود در آینه را ندارند. بنابراین از نگاه کردن به آینه و هر شیئی دیگر که تصویر آنها را در خود منعکس می کند، می هراسند.

جالب است بدانید برخی از افراد تنها با شنیدن داستان هایی در رابطه با آینه دچار اسپكترو فوبیا می شوند. از آنجایی که در آیین های قدیم آینه با اجسام خرافاتی و ماوراءطبیعی در ارتباط بوده است. داستان ها و باورهای خرافاتی زیادی در رابطه آن به صورت مکتوب وجود دارد، شنیدن این داستان ها ممکن است محرک هراس از آینه باشند. حتی برخی به این علت که آینه سبب منعکس روح افراد و مردگان می شود دچار اسپكترو فوبیا می شوند.

این باورهای غلط تا جایی رواج دارد که در برخی جاها جهت جلوگیری از مشخص شدن و ظهور ارواح تازه مرده و روح متوفی آینه های منزل او را با پارچه می پوشانند.

چه کسانی به طور قطعی به فوبیای آینه دچار هستند؟

هرچند اسپكترو فوبیا یا ترس از آینه و دیدن تصویر خود در آن به طور کلی یک ترس طبیعی و غیر عادی به نظر نمی رسد، ولی گاهی اوقات ممکن است ترس فرد از آینه یک دلیل ساده و گذرا داشته باشد، که با رفع آن دلیل ترس نیز خود به خود از بین خواهد رفت.

به عنوان مثال ممکن است به دلیل یک اتفاق و سانحه خراشی سطحی بر روی صورت کسی به وجود بیاید. حال این فرد هر بار که خود را در آینه می بیند، با مشاهده خراش سطحی روی صورت خویش، آن حادثه را تداعی کرده و دچار ترس و هراس می گردد. این ترس و هراس فقط تا زمانی که خراش روی صورت خوب نشده باشد ادامه می یابد. پس با خوب شدن خراش و از بین رفتن نشانه های حادثه مذکور ترس فرد از دیدن تصویر خود در آینه نیز از بین می رود.

اما گاهی این چنین نیست، ترس و وحشت همچنان بر جان و روح فرد باقی مانده و ادامه می یابد. حتی در برخی موارد این ترس وسیع تر و شدید تر نیز می شود.روانشناسان معتقد هستند، در صورتی که ترس از آینه و ترس از دیدن تصویر خود در آینه ادامه دار بوده و بیشتر از شش ماه طول بکشد، قطع به یقین شخص مبتلا به اسپكترو فوبیا می باشد.

هر چند اختلالات پانیک، یک بیماری روانی جداگانه ای تلقی می گردد و درمان آن روش های مختص به خود را دارد. اما کسانی که دچار این فوبیای خاص، یعنی آینه هراسی هستند نیز به دلیل قرار گرفتن در معرض حمله وحشت ممکن است اختلالات پانیک را نیز تجربه کرده و در طولانی مدت به دلیل وارد آمدن فشارهای روانی این اختلال به بیماری روانی پانیک نیز مبتلا شوند.

 اسپكترو فوبیا و تأثیر آن بر روابط اجتماعی مبتلایان:

همانطور که می‌دانید، استفاده از آینه بسیار رایج می باشد و رابطه مستقیمی با نظافت و آراستگی اشخاص نیز دارد. همچنین اشیاء زیادی در اطراف زندگی انسان وجود دارند که مانند آینه عمل کرده و موجب انعکاس تصاویر می شوند.

شخصی که آینه هراسی دارد، مدام در تلاش است خود را از موقعیت هایی که او را در معرض مواجه شدن با آینه و اشیاء مشابه با آن قرار می دهند، دور سازد. به همین دلیل آینه هراسی علاوه بر اینکه موجب بی میلی شخص نسبت به آراستگی خود می شود، مراودات و رفت و آمدهای اجتماعی او را نیز به شدت کاهش می دهد.

به همین دلیل شخص مبتلا به فوبیای آینه از سوار شدن به ماشین، از رفتن به مراکز خرید، از رفتن به سرویس های بهداشتی عمومی، از حضور در سالن های تفریحی ، حضور در سینماها و غیره به طور بسیار جدی اجتناب می کنند. همین امر سبب می شود در روابط اجتماعی او به صورت کاملا" جدی اختلال به وجود بیاید.

اسپكترو فوبیا و ترس از دیدن تصویر خود در آینه چگونه تشخیص داده می شود؟

همانطور که گفتیم اسپكترو فوبیا یک ترس خاص است که در افراد عادی وجود ندارد. زیرا ترس عادی فقط از موقعیت ها و اشیایی طبیعی بوده که خطراتی را برای فرد در پی داشته باشد. حال آنکه آینه و دیدن تصویر آن به طور معقول هیج ترس و هراسی ندارد، بنابراین ترس از آن نیز بی جا و بی منطق هست.

اما یکی از دغدغه های اشخاصی که به هر دلیل از دیدن آینه به صورت خفیف و شدید ترس دارند این است که آیا به فوبیای آینه مبتلا هستند یا خیر. جهت کمک به این دسته از افراد باید گفت که تشخیص این امر و اینکه آیا  ترس آنها از دیدن تصویر خود به دلیل اسپكترو فوبیا است یا ریشه در اختلالات روانی دیگر دارد تنها توسط روانشناسان میسر است.

زیرا متخصصان روانشناسی، مدام با موارد مشابه رو به رو شده و دارای تخصص و تجربه بالایی در این زمینه هستند. همچنین متخصصان با گرفتن تست های روانشناسی از بیماران و مطالعه دفترچه تشخیصی آماری DSM-5 قادر به تشخیص می باشند. DSM-5 دارای معیارهای مشخصی است که با توجه به آن می توان نوع اختلال را در بیمار براحتی تشخیص داد.

بنابراین روانشناسبا استفاده از DSM-5 و پرسیدن سوالاتی نظیر، میزان ترس، تکرار دفعات ترس، دیگر علائم همراه با ترس و غیره قادر به تشخیص این بیماری می باشد.در برخی اوقات نیز ممکن است ریشه ترس و وحشت از آینه یک بیماری روانی بسی سخت تر از اسپكترو فوبیا باشد و حتی ممکن است فرد اختلال روانی آینه هراسی را به همراه چندین اختلال روانی دیگر نظر پانیک با هم داشته باشد.

طبق تحقیقات به عمل آمده ثابت شده است که بیماری فوبیای آینه به طور بالقوه ه‌ای با یک سری بیماری های روانی دیگر در ارتباط است که برخی از رایج ترین آنها شامل: اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و سوء مصرف مواد مخدر 

به همین سبب است که توصیه می شود در صورت بروز هرگونه اختلال رفتاری در خود، با مشاهده آینه و دیدن تصویر خود و دیگران در آن، در اولین فرصت به روانشناس بالینی مراجعه کنید.

مراحل درمان ترس از آینه و اسپكترو فوبیا به چه صورت هست؟

همانطور که در ابتدای مطالب نیز اشاره کردیم نوع وحشت از آینه در اشخاص مختلف متفاوت هست. به همین سبب شیوه های درمان این اختلال از شخصی به شخص دیگر نیز متفاوت خواهد بود، و تشخیص نوع درمان و مراحل آن فقط در حیطه تخصص روانپزشکان و روانشناسان است.

اما با توجه به اطلاعات موجود، به طور کلی روانشناسان از دو شیوه دارو درمانی و روان درمانی برای رفع و درمان این مشکل روانی بهره می برند، ما در ادامه مطالب به آنها اشاره خواهیم کرد.

• روان درمانی:

معالجه اشخاصی که طبق معاینه های صورت گرفته بواسطه درمانگر، مشخص شده است مبتلا به اسپكترو فوبیا هستند، به روش روان درمانی اولین راهکاری است که پیش پای هر روانشناس و روانپزشک قرار دارد. زیرا این روش درمانی جهت پایان بخشیدن به اختلالات فوبیای آینه بسیار موثر بوده و در عین حال هیچگونه عوارض جسمی و روحی را نیز برای بیمار در پی ندارد.

نحوه مداوا به این شکل درمان، بسته به سبک درمان درمانگر و روحیات شخص متفاوت بوده و ممکن است شامل یکی از گزینه های، رفتار درمانی شناختی، مواجه درمانی، مواجه درمانی بواسطه واقعیت مجازی، حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد باشد.

• دارو درمانی:

طبق اظهار نظر متخصصان حوزه روانشناسی بالینی، اختلال روانی اسپكترو فوبیا جهت درمان به طور کلی نیازی به مصرف دارو ندارد. مگر در مواردی که شخص مبتلا به همراه فوبیای آینه به اختلالات روانی دیگری که درمان آنها نیاز به مصرف دارو دارد، نیز دچار باشد.

در چنین شرایطی روانشناسان و روانپزشکان با همکاری یکدیگر و ایده گرفتن از هر دو روش درمان (دارودرمانی و روان درمانی) اقدام به مداوای بیمار می کنند. علاوه بر این طبق تحقیقاتی که در این باره صورت گرفته، مشخص شده است که بهره بردن از هر دو روش درمان جهت رفع این اختلال بسیار موثر می باشد.

معمولا" داروهایی که روانپزشک برای رفع بیماری اسپكترو فوبیا تجویز می کند عبارتند از: بازدارنده های باز جذب انتخابی سروتونین، بتابلاکرها، بازدارنده های مونوآمین اکسیداز و بنزودیازپین ها.

نکته ای حائز اهمیت می باشد این است که نباید هرگز به صورت خودسرانه اقدام به مصرف دارو های ذکر شده کرد. زیرا هر کدام از این داروها دارای عوارض متعددی هستند که روانپزشک با توجه به معاینه های صورت گرفته و وضعیت فیزیکی و روحی هر شخص مجاز به تجویز آن برای بیمار می شود. تجویز دارو نیاز به تبحر و تخصص خاص خود دارد و از عهده اشخاص عادی قطعا" خارج است.

بنابراین توصیه سایت دارو و درمان به بیماران اسپكترو فوبیا، جهت حفظ جان و سلامت جسمی و روانی خود این است که هرگز تحت هیچ شرایطی بدون تجویز پزشک هیچ دارویی را مصرف نکنند. زیرا ممکن است عوارض جبران ناپذیری را برای آنها در پی داشته باشد.