روانشناسی اعتیاد و پیشگیری از عود اعتیاد

شاید تا به حال برای بارها در مورد اعتیاد و مشکلاتی که با خود به همراه دارد شنیده باشید اما در مورد روانشناسی اعتیاد اطلاعات فراوانی نداشته باشید.

این در حالی است که توجه به جنبه های روانشناسی این مشکل می تواند نقش قابل توجهی در پیشگیری از بازگشت مجدد افراد به مصرف مواد مخدر داشته باشد. در حال حاضر اعتیاد به عنوان یکی از بزرگ ترین معضلات اجتماعی گریبان گیر بسیاری از خانواده ها و بسیاری از جوانان است و بسیاری از آنها به فکر ترک آن می باشند. خانواده های این افراد نیز به شدت خواهان ترک اعتیاد اعضای خانواه خود می باشند.

اما در عین حال نگرانی هایی برای بازگشت مجدد این افراد به مصرف مواد مخدر وجود دارد که شاید بتوان با بررسی جنبه های روانشناسی مسئله موفق به کنترل آن شد.

برای همین نیاز به توجه بسیار بیشتری به جنبه روانشناسی اعتیاد می باشد تا بتوان موفق به کنترل و یا پیشگیری از عود اعتیاد در افراد مبتلا به این مشکل خانمان سوز شد.

هدف ما در این متن معرفی اعتیاد از دیدگاه روانشناسی و بررسی راه های پیشگیری از مصرف مجدد مواد مخدر توسط کسانی می باشد که در گذشته معتاد بوده و موفق به ترک اعتیاد شده اند. در صورت علاقه به آگاهی بیشتر به این مباحث با ما در ادامه همراه باشید. و برای اطلاعات و درمان این بیماری به سایت دارو و درمان مراجعه نمایید.

اعتیاد چیست؟

اعتیاد بیش از این که مربوط به جسم باشد، در بیشتر موارد مربوط به روان است که با خو گرفتن یک فرد به تکرار رفتاری خاص بروز می کند. این رفتار می تواند مصرف مواد شیمیایی و یا طبیعی باشد.

اعتیاد تقریبا در اکثر موارد به دلیل ضعف اراده در کنترل تمایلات خود برای مدتی طولانی با فرد همراه خواهد بود.

این اختلال روانی با عوارضی بر روی سیستم عصبی انسان همراه خواهد بود و برای همین گاهی از آن به عنوان یک بیماری یاد می شود. این در حالی است که اعتیاد به خودی خود یک بیماری محسوب نمی شود ولی با توجه به عوارض بسیار زیادی که برای زندگی فرد به دنبال خواهد داشت می تواند بسیار بدتر از بسیاری از بیماری ها باشد.

اما به عنوان یک بیماری می توان از اختلال در عملکرد مغز و کاهش حافظه به عنوان مهم ترین عوارض اعتیاد نام برد که به دنبال خود عوارض بیولوژیکی دیگری را به همراه خواهند داشت که در نهایت فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و حالات روحی فرد را دچار تغییر خواهند نمود.

روان شناسی اعتیاد از جنبه های اجتماعی و جامعه شناسی:

همان طور که اشاره شد و خود شما هم به خوبی آگاه هستید، اعتیاد دارای عوارض روانی بسیار زیادی است که زندگی فردی و اجتماعی و حتی اقتصاد خانواده هایی که درگیر این مشکل هستند را با مشکلات جدی روبرو خواهد کرد.

برای همین بسیاری از متخصصان به روانشناسی اعتیاد از جنبه های فردی، اجتماعی، اقتصادی و جامعه شناسی پرداخته اند و سعی نموده اند تا این مسئله را از دیدگاه روانشناسی، پزشکی،اخلاقی، فلسفی و قانونی مورد بحث قرار دهند.

بررسی عوارض و مشکلات اعتیاد برای افراد مختلف در جامعه در چند دهه اخیر بسیار بیشتر شده است و این بررسی ها در نهایت منجر به این شد که سازمان بهداشت جهانی از اعتیاد با عنوان وابستگی دارویی و یکی از بیماری های مزمن در سال 1964 یاد کند.

بنا بر پژوهش های انجام شده در این زمینه مشخص شده است که وابستگی دارویی می تواند در اثر عواملی مانند عوامل اجتماعی، ژنتیکی و فیزیولوژیکی در هر فرد بروز کنند. در نهایت فرد معتاد با توجه به عوامل ذکر شده خود را مجبور به انجام عملی مانند مصرف مواد مخدر خواهد دید و این عادت ناشایست خود را به عنوان یک عامل ناهنجار در زندگی فرد بروز خواهد داد.

در نهایت این ناهنجاری باعث خواهد شد که آسیب های فراوانی از جنبه های فردی، اجتماعی، و اقتصادی گریبان گیر این افراد شود که به عنوان مهم ترین اختلالات روان پزشکی و یا روانشناسی در همه دنیا شناخته شده است.

روانشناسی اعتیاد و معتادان:

اگر چه اعتیاد را از جنبه های مختلف می توان مورد بررسی قرار داد. اما روانشناسی معتادان و دیدگاهی که آنها نسبت به دیگران دارند شاید برای بسیاری از شما جالب باشد. برای همین ما در این بخش در مورد دیدگاهی که افراد معتاد نسبت به دنیا و دیگر افراد دارند توضیحاتی خواهیم داد.

یکی از مهم ترین مشخصه هایی که در دیدگاه افراد معتاد نسبت به دنیا و دیگران وجود دارد، فهیم دانستن خود است که به ویژه در حالت خماری در افراد معتاد دیده می شود.

در این هنگام فرد معتاد خود را به طور کامل به حق دانسته و دیگران را در به وجود آمدن نابسامانی در وضعیت زندگی خود مقصر می داند.

از این ویژگی در موارد زیادی می توان با نام خودشیفتگی معتادان نام برد که در اغلب موارد در مرحله اول پدر و مادر و یا همسر و سایر اقوام نزدیک  یا دوستان را عامل بدبختی خود می دانند.

در واقع افراد معتاد در این حالت افراد ذکر شده در بالا را برای ناکامی ها و شکست های خود در زندگی مقصر می دانند (این در حالی است که گاهی هر گونه خطای خود در طول زندگی را انکار می کنند).

عدم پذیرش خطای فردی در معتاد شدن به مواد مخدر و یا سایر مواد اعتیادآور را از مهم ترین معضلاتی می دانند که نیاز به بررسی بیشتر از جنبه های روانشناختی خواهد داشت. حال که به بررسی روانشناسی اعتیاد و دیدگاه معتادان پرداختیم، به بحث اصلی باز خواهیم گشت و نگاهی به روش های پیشگیری از عود اعتیاد در این افراد خواهیم کرد.

نقش خانواده در پیشگیری از عود اعتیاد:

ما در ابتدای متن اشاره کردیم که یکی از مهم ترین نگرانی های خانواده ها در مورد اعضای خانواده (که به اعتیاد مبتلا بوده و موفق به ترک اعتیاد خود شده اند)، امکان عود مجدد این افراد به مصرف مواد مخدر می باشد.

عوامل بسیاری هستند که می توانند احتمال بازگشت فرد به اعتیاد را کاهش دهند که از جمله آنها حل مشکلات اجتماعی افرادی می باشد که به تازگی مصرف مواد مخدر یا اعتیاد آور را کنار گذاشته اند.

شما باید به عنوان خانواده فرد تمام تلاش خود را بکنید تا کسی که مصرف مواد مخدر را ترک کرده است را به عنوان فردی سالم در جمع خود پذیرا باشید.

اهمیت پذیرفتن فرد به عنوان فردی سالم نه تنها در خانواده که در محل کار و در بین دوستان نیز بسیار زیاد است و نقش ارزنده ای در دادن حس اعتماد به نفس به او خواهد داشت که در بخش های بعد به آن اشاره خواهیم نمود.

در صورتی که فرد شغلی ندارد، نیاز است تا تلاش کنید برای او شغل مناسبی فراهم کنید تا بتواند موفق به رفع مشکلات اقتصادی خود شود و علاوه بر این فرصت کمتری برای فکر کردن به عادت های پیشین خود داشته باشد.

موارد ذکر شده با توجه به پژوهش های انجام شده و با استفاده از متدهای نوین روانشناسی اعتیاد ثابت شده اند و برای همین مبتنی بر مشاهدات تجربی ثابت شده در افرادی بوده اند که در سال های گذشته موفق به ترک اعتیاد برای همیشه شده اند.

روان درمانی و پیشگیری از عود اعتیاد:

همان طور که گفته شد راهکارهایی که در بخش قبل به آن اشاره شد در بلند مدت به خوبی می توانند احتمال بازگشت فرد به مصرف مواد مخدر را با تلاش خانواده و با توجه به نتایج مطالعات انجام شده کاهش دهند.

اما توجه داشته باشید که روش های روان درمانی توسط روانشناسان نیز می توانند در این امر موثر بوده و احتمال بازگشت فرد به مصرف مواد مخدر را با کاهش قابل ملاحظه ای روبرو کنند. ابن روش ها به خصوص در میان مدت اثر قابل ملاحظه ای در درمان فرد به جا خواهند گذاشت.

لازم به ذکر است که برنامه های روانشناختی به طور معمول در بر گیرنده عناصر مختلفی می باشند که ترکیبی از روش ها و آموزش های لازم برای افزایش مهارت زندگی در فرد می باشند.

از این روش ها گاهی با نام راهکار ارتقای مهارت های زندگی در افراد مبتلا به اعتیاد و یا افرادی که به تازگی ترک کرده اند یاد می شود.

در نتیجه با آموزش این مهارت ها می توان شاهد افزایش توانایی های فرد و ارتقای بهداشت روانی او بود که در نهایت منجر به افزایش رفتارهای سالم در او شده و زندگی سالم تری را برای فرد در جامعه به همراه خواهند داشت.

پیشگیری از عود اعتیاد در کوتاه مدت:

اگر چه روش های ذکر شده در بالا بسیار موثر هستند، اما در کوتاه مدت ممکن است نیاز به استفاده از دارو به عنوان یک جایگزین برای مواد مخدر باشد.

بنا به مطالعات انجام شده ثابت شده است که مصرف کوتاه مدت دارو می تواند در کاهش عود اعتیاد فرد بسیار مؤثر باشد و در این راستا می توان داروهایی مانند نالتروکسون را نام برد که می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در درمان اعتیاد فرد و  عدم عود او به این رفتارهای پر خطر داشته باشد.

به طور معمول در کوتاه مدت مصرف این دارو به عنوان مکمل روان درمانی نتیجه بسیار خوبی به همراه خواهد داشت.

روان درمانی در این مرحله با یافتن علل گرایش فرد به اعتیاد همراه خواهد بود و می تواند با یافتن انگیزه اصلی فرد از مصرف مواد مخدر کمک زیادی به رفع ریشه ای آن بنماید.

در کل به طور خلاصه می توان گفت که راهکارهایی که در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت می توانند برای پیشگیری از بازگشت فرد به مصرف مواد مخدر استفاده شوند هر یک سهم به سزایی در حل این معضل خواهند داشت.

برای همین است که ما در ادامه به بررسی تعدادی دیگر از عوامل موثر بر کاهش عود اعتیاد این افراد به مصرف مواد مخدر خواهیم پرداخت.

سایر عوامل موثر در پیشگیری از عود اعتیاد:

یکی از عواملی که باعث بازگشت مجدد افراد به مصرف مواد مخدر می شود عدم دارا بودن اعتماد به نفس است که قبلا به آن اشاره شد. دقیقا برای همین است که تلاش برای ارتقای مهارت های رفتاری که باعث افزایش اعتماد به نفس در فرد می شوند می تواند نقش ارزنده ای در پیشگیری از عود اعتیاد داشته باشد.

کنترل اضطراب و سایر مشکلات روحی نیز از جمله عوامل دیگری محسوب می شوند که بنا به پژوهش های روانشناختی نقش مهمی در عدم بازگشت به مصرف مواد مخدر خواهند داشت.

برنامه های آموزش مهارت های زندگی تلاش می کنند تا به مخاطبان خود بیاموزند تا در برابر عوامل و فشارهای بیرونی مقاومت بیشتری از خود نشان دهند و بتوانند با برقراری یک ارتباط مؤثر مهارت های امتناع از مصرف مجدد مواد مخدر را به فرد بیاموزند.

حال که شما را با جنبه های روانشناسی اعتیاد و مهارت های عدم عود به اعتیاد آشنا نمودیم، در ادامه متن نکاتی را در مورد شدت اعتیاد بیان خواهیم نمود.

روانشناسی اعتیاد با توجه به شدت آن

به طور حتم شدت اعتیاد در افراد مختلف با هم یکسان نیست و علاوه بر این موادی که هر یک از افراد معتاد مصرف می کند با دیگری متفاوت خواهد بود.

به طور کلی می توان افراد معتاد را به دو دسته کلی افراد مصرف کننده تفننی و افراد مصرف کننده دائم تقسیم کرد (اگر چه دسته بندی های دیگری هم هست).

مصرف کننده های تفننی ممکن است که به طور دائم به مواد مخدر معتاد نباشند و حداقل در ابتدای امر به طور موقت و به صورت تفننی آن را مصرف نمایند. اما کسانی هستند که وارد مرحله شدید مصرف مواد مخدر شده اند، ممکن است دیگر هرگز امکان بازگشت به مرحله تفننی را به راحتی نداشته باشند. این افراد به شدت به مواد مخدر وابسته شده اند و در حین مصرف آن احساس سرخوشی شدیدی به آنها دست می دهد. در این حالت مغز به طور کامل وابسته به مصرف مواد شده است.

هر چه فرد اعتیاد شدیدتری پیدا کند در ادامه مواد بیشتری مصرف کرده و به تدریج پیوندهای خود را با خانواده و دوستان خود از دست خواهد داد و در صورتی که مواد به اندازه کافی به او نرسد حالت خماری به او دست خواهد داد. ناامیدی و ناتوانی کامل از جمله عوارض شدیدی هستند که با تلاش های مکرر اما نافرجام برای ترک اعتیاد همراه خواهند بود.